COMENTARIO TRANSICIÓN POLÍTICA

Coa morte do ditador Francisco Franco e a coroación de Xoán Carlos I,comezou a etapa coñecida como transición política.

Arias Navarro confirmado polo rei como novo presidente do goberno ,pero as reformas políticas chegarían da man de Adolfo Suárez nomeado polo rei presidente do goberno polas distantes relacións,tensas e faltas de sintonía política do rei con Arias Navarro.Adolfo Suarez levou a cabo numerosas reformas políticas como o Lei para a Reforma Política(desmantelar o réxime dende a legalidade:sobre a supremacía da lei e a soberanía popular,un sistema bicameral,o sufraxio universal na elección dos deputados)(Doc 2),dito espírito reformista deixouno expreso no seu primeiro discurso “A Coroa ten a vontade expresa de alcanzar unha democracia moderna para España”.(Doc 1)

Neste contexto marcado polo rupturismo con Arias Navarro e durante os gobernos de Suarez a oposición colaborou,arrastrada polo talante aberto e dialogante do presidente.Pero a partir do momento no que entra en vigor a Lei para a Reforma Política,coa que se poñía fin ao franquismo,abríase o camiño para o restablecemento das liberdades democráticas e para a convocatoria dunhas Cortes Constituíntes.(Doc 3)

O  goberno de Suarez enfrontábase as eleccións democráticas para legalizar os partidos políticos.Unha vez celebradas,saldouse como gañador  a Unión de Centro Democrático,os seus obxectivos principais eran elaborara unha constitución democrática e superar os problemas económicos.Posteriormente asináronse os Pactos de Moncloa nos que se establecían as medidas precisas par sanear a economía española e recoñecer os dereitos políticos e as liberdades civís da cidadanía en tanto non se aprobase a constitución.

Pero o principal neste período foi a aprobación da Constitución de 1978(DOc 4),esta proclamaba a soberanía popular,a monarquía parlamentaria como forma do Estado,o dereito a autonomía das nacionalidades,a cooficialidade das linguas autonómicas,recoñécense os dereitos políticos e liberdades civís,a confesionalidade do Estado,a separación e independencia dos tres poderes e unha nova organización territorial coa nova configuración dos Estados en comunidades autónomas.Apesares disto Súarez tivo que facer fronte a crise económica,aos problemas internos no partido,ao proceso autonómico que non sempre puido mantelo no seu poder e a ameaza terrorista.Todos estes sucesos fixo que Suarez dimitise o 29 de xaneiro de 1981.

Despois de dimitir Suarez,celebrouse a investidura de Leopoldo Calvo Sotelo,xusto cando Tejero asaltaba o Congreso de Deputados(Doc 5),este mantivo secuestrados os representantes da soberanía popular co obxectivo de rematar coa democracia,pero resultou nun golpe de Estado militar fracasado.En outubro de 1982 celebráronse outras eleccións democráticas gañadas polo PSOE(doc 6) ,este goberno estivo dirixido pola figura de Felipe Gonzalez,tiñan como obxectivo consolidar a democracia e modernizar a España

COMPOSICIÓNS CONSTITUCIÓNS

Coa morte de Fernado VII, ou país queda ante un panorama confuso propiciado pola minoría de idade de Isabel II e a situación de tensións políticas como consecuencia dá derrogación dá Lei Sálica a través do acordo dá Pragmática Sanción segundo ou cal establécese un conflito ou choque entre vos partidarios de que reine Isabel II e dos partidarios de que reine ou irmán de Fernando VII, Carlos María Isidro, partidarios que derivarán en chamarse carlistas, de ideas absolutistas, tradicionalistas e conservadoras en todo ou seu conxunto. Atopámonos nun panorama certamente revolucionario, cunha muda nos fundamentos dá sociedade estamental, evolucionando a un sistema político liberal que se vería consolidado entre 1840 e 1870 a través do establecemento dás Monarquías Constitucionais; sería este sistema ou adoptado despois dá morte de Fernando VII pola súa muller María Cristina (1833-1840) e ou xeneral Espartero (1840-1843), nun goberno que perduraría ata a maioría de idade de Isabel II. Durante este mesmo período consolidaránse vos dous partidos básicos do século XIX: moderado e progresista, elaborándose novos textos constitucionais que nos servirán para estudar a evolución política do país a través delas, e que á súa vez, supoñerían a rotura definitiva coa estrutura socioeconómica do Antigo Réxime. Ou constitucionalismo español do século XIX reflicte vos vaivéns políticos que sufriu España como resultado do establecemento do estado liberal. Neste proceso non distínguese unha progresiva orde cronolóxica non tocante ao establecemento dás liberdades e dereitos que traería consigo ou liberalismo, senón que se distingue claramente unha serie de avances e retrocesos non camiño cara a un sistema representativo. Vos catro textos seleccionados (DOC.1 DOC.2 DOC.3 DOC.4) son fragmentos dás catro constitucións que maior implatación tiveron. Vos antecedentes destas catro constitución son de signo moi variado; por unha banda, está ou texto legal que servirá como referencia ao liberalismo español e ata europeo, falamos dá Constitución de 1812, a cal aparece citada non DOC.1 (constitución política promulgada en Cádiz), constitución cuxo democratismo e aberta defensa do principio de soberanía nacional a situaban como moi adiantada con respecto á sociedade de principios de século, aínda baixo ou férreo poder do Antigo Réxime.


A Constitución de 1837 ( DOC.1) xorde a partir do Motín da Granja en 1836, lavado a cabo polos militares progresistas que pedían ou reestablecemento dá Constitución de 1812. Unha comisión reuniríase para adaptar dita constitución á situación do momento, pero a reforma foi tan profunda que se elaborou un texto totalmente diferente. Froito desta situación xorde a Carta Magna de 1834, na cal se recollen algúns dous aspectos básicos do liberalismo, aínda que máis contidos ca na de 1812, co propósito de romper tanto co absolutismo como co liberalismo.. Dita constitución supón a conciliación entre ou Estatuto Real e a Constitución de 1812, declara unha soberanía nacional, cortes bicamerales, pero sobre todo ten un carácter progresista que permite ou goberno tanto de moderados como de progresistas. Malia todo a súa duración foi mínima pola gran inestabilidade política do momento.

A rexencia de Espartero que substituiu a María Cristina en 1840 acaba cunha insurrección protagonizada por sectores do progresismo contrarios ao rexente e, moi especialmente, pola rebelión de militares moderados acaudillados por Narváez. Ou novo periodo de goberno que se abre será coñecido como ?década moderada? e caracterizar, coma ou seu nome indica, polo goberno en solitario do partido moderado. Ao principio do periodo, Narváez impulsa a aprobación dunha lei máis acorde co seu ideario, fundamentado na idea de que ou rei ten un importante papel na vida política, que se concreta non seu dereito a veto, posibilidade de destituír e nomear ao executivo, disolver cortes e ter capacidade de facer leis xunto coas Cortes; esta nova Consitutución apróbase en 1845 (DOC.2) e entre vos seus artigos recolle as ideas básicas do moderantismo: rexeitamento dá soberanía nacional e substitución pola soberanía conxunta do Rei e as Cortes; ampliación dous poderes do executivo e diminución dás atribucións dás Cortes así como a exclusividade dá relixión católica e ou compromiso do mantemento do culto e clero, todo isto unido á supresión dá Milicia Nacional e a restrición non dereito de voto que se remite a unha nova lei electoral posterior ó Senado non electivo senón nomeado pola raíña entre personalidades relevantes e dá súa confianza. A vixencia dá Constitución de 1845 acabará coa revolución de 1868, chamada Gloriosa, a cal tratará de establecer un réxime democrático en España coa implantación do sufraxio universal. A monarquía de Isabel II era impopular e viuse involucrada nunha gran cantidade de escándalos tanto económicos coma políticos. É neste contexto non que ou partido progresista vai tomando unha postura antiborbónica. Isto materializar non Pacto de Ostende (1866) entre demócratas e liberais. Tras expandirse ou revolucionismo Isabel marcha a Francia. A partir desta nova situación redactarase unha nova constitución (1869) totalmente diferente, talvez a máis progresista de todas. Desenvolverase durante ou reinado de Amadeo de Saboya. Seguirá vixente tras ou golpe de estado en 1874 de Pavía, pero sen aplicarse. Ca restauración dúas Borbóns será substituída pola constitución de 1876. É unha constitución extremadamente liberal que recolle vos dereitos individuais dous individuos, e clarificaba que vos dereitos non mencionados non significa que estiveran prohibidos. Ó igual que na anterior constitución as cortes continúan sendo bicamerales.


A Constitución de 1869 ( DOC.3) non terá unha vida demasiado longa. Os acontecementos políticos e sociais farán que ou réxime desemboque non primeiro intento de establecer unha república, para a cal Pi i Margall redactará un proxecto de constitución federalista, inspirada na de 1869 pero dando forma ao estado de república federal. Vos golpes de estado de Pavía e de Martínez Campos en 1874 poñerán fin ao Sexenio Democrático (1868-1874) e darán paso ao novo periodo coñecido como Restauración.
Ou novo sistema político que devolverá aos Borbóns ao trono na figura de Alfonso XII, herdeiro de Isabel II, está construído por Cánovas do Castelo. Este político de ideoloxía liberal conservadora establecerá un réxime baseado non bipartidismo conservador, ou seu, e ou partido liberal de Sagasta, vos cales por un sistema turnista iranse alternando non poder nun sistema caracterizado polo fraude electoral baseado non caciquismo. Ou entramado legal fundamentarase na Constitución de 1876 (DOC.4), realizada polo primeiro parlamento dá Restauración, ou cal xorde por eleccións fraudulentas organizadas polo goberno provisional. A maioría conservadora elaborou unha constitución semellante á de 1845, pero con elementos dá de 1869, e a súa principal característica atopçamola na súa flexibilidade e ambigüidade, pois deica a cargo de leis posteriores temas importantes. Entre vos seus artigos destacamos: soberanía compartida rei e cortes (bicamerales), relixión católica oficial pero con tolerancia e liberdade relixiosa en privacidade, sufraxio sen concretar e recoñecemento de dereitos e liberdades aínda que se deixa a súa concreción práctica en leis posteriores. Habería que esperar ata ou século XX para que, coa chegada dá Segunda República establézase a Constitución de 1931, que recollería ou concepto de soberanía popular, chegando neste réxime a auténtica democracia en España ao establecer un auténtico sufraxio universal de homes e mulleres en 1932.

composición ISABEL II

Á hora de realizar unha análise do contexto político do  reinado de Isabel II, comezaremos abordando a cuestión carlista. O carlismo, xorde do grupo de absolutistas que rodeaban a Caros María Isidro, irmán do rei Fernando VII, ao cal consideraban como herdeiro lexítimo ao trono (recordemos que, mediante a Pragmática Sanción, Fernando VII, derroga a Lei Sálica, lei que vetaba o acceso das mulleres áregencia; favorecendo así, á súa filla Isabel). Esta tendencia política, de carácter antiliberal, tradicionalista e reaccionario,  articulabase en torno a unha serie de liñas mestras como son: o catolicismo, o absolutismo monárquico, o foralismo, e a sociedade estamental (Doc. 1). Socialmente, asentouse no campesiñado pobre, o clero e a nobreza.; demográficamente, no País Vasco, Navarra e Cataluña, rexións forales que vían no Liberalismo unha ameaza aos seus privilexios. A situación política da época, adoita dividirse, para o seu estudo en dúas etapas. Comezaremos analizado a época das rexencias: trala morte de Fernando VII, asume a rexencia do Estado María Cristina de Borbón. Malia o seu marcado carácter absolutista, verase obrigada a apoiarse nos liberais, a fin de conservar a cohesión do Estado, ameazada polas pretensións carlistas. En 1840, verase obrigada a abandonar o cargo, asumindo a rexencia o xeneral Espartero, cuxo mandato, estará caracterizado por unha política de autoritarismo e amiguismo, asentada nas clases populares e o librecambismo. O plano lexislativo estará marcado pola procura dun corpus legal máis progresista. Dita procura, fará posible dar o salto do Estatuto Real de 1834 a unha nova Constitución, de tintes doceañistas: a Constitución de 1837 (Doc. 2). Tras unha continuada pérdida de apoio popular (desatada polo bombardeo de Barcelona, producido tralas revoltas ocasionadas a raíz do anuncio dun tratado comercial con Inglaterra), o mandato de Espartero tocará ao seu fin en 1843. Ante o posible regreso de María Cristina de Borbón, o goberno provisional,decide adiantar a maioría de idade de Isabel II, comezando así o seu reinado. Este, estará caracterizado por un feroz bipartidismo: alternaranse no poder moderados e progresistas (cun claro predominio dos primeiros, que contaban co apoio real). Sobresairá a figura de Narváez, dirixente moderado que ocupará a presidencia do goberno en diversas ocasións. O seu labor como gobernante centrarase na consecución dun Estado centralizado e uniforme. Para iso, adoptará unha serie de medidas, entre as cales, destacou unha nova Constitución: a Constitución de 1845(Doc. 3). Esta Carta Magna, de carácter moderado, marcará a orientación política do país durante o reinado de Isabel II . Tralo inicio da segunda Guerra Carlista, no plano político, a penas destacará o goberno de Bravo Murillo, de tintes tecnocráticos, inspirado na Francia de NapoleónIII. Un intento de reforma constitucional, fará que a raíña perda a confianza depositada no gobernante, que se verá obrigado a dimitir. En 1854, estala a Vicalvarada, sublevación militar capitaneada polos xenerais Donell, que derivará na instauración do Bienio Progresista. Este, estará protagonizado polo regreso de Espartero á jefatura do goberno, e por unha intensa crise económica, que traerá consigo un aumento na carestía da vida e o incremento da débeda pública, factores que forzarán a dimisión de Espartero e conlevarán ao auxe da Unión Liberal, coa consecuente alternancia no goberno de Donell e Narváez. No plano legislativo, sobresae a Constitución de 1856 : de carácter progresista; debido ao cambio de goberno, nunca chegou a ser promulgada. En resumo, a práctica política, articulada en torno ao peso dos líderes políticos, estaba sometida a un sistema de redes clientelares, á prensa e a un sistema electoral corrupto, que manipulaba o censo e os resultados. En consecuencia, a participación, era moi escasa, por iso é polo que unha das principais reivindicacións da esquerda (demócratas e progresistas), foi a adopción dun sistema de sufragio universal (Doc. 4). Os partidos políticos (citados ideológicamente de dereita a esquerda), eran: o Carlista, o Moderado, a Unión Liberal, o Progresista e o Demócrata. En marzo de 1863, comeza a crise do goberno longo do Donell. Ante a constante inferencia da raíña, unionistas e progresistas renuncian a concorrer ás eleccións. A crise económica de 1866 cuxo alcance afectou a todos os sectores (sobre todo ao financeiro, ao industrial e ás subsistencias), unido ao falecemento dos dous grandes soportes do sistema isabelino,Donell e Narváez, aceleraron o descrédito de rexéntea, que se viu incapaz de acalar a sublevación do almirante Topete, ao cal, sumáronse, entre outros, Sagasta, Serrano e Prim (Doc. 5). Esta sublevación, que será coñecida co nome de A Gloriosa, poñerá fin ao reinado de Isabel II, que se verá obrigada a exiliarse en Paris.

composición guerra civil

A Guerra Civil comezou no ano 1936, como resultado dunha sublevación militar fracasada e dunha sociedade profundamente dividida na que se concentraban moitos dos problemas que viña arrastrando a sociedade ata o momento. O seu comezo foi coa sublevación militar de xuño. Dita sublevación foi levada a cabo por un grupo heterogéneo de militares: africanistas, monárquicos, alfonsinos e carlistas, ademais de falangistas partidarios dun Estado fascista; todos eles sentían ameazado os seus intereses e a concepción da España tradicional, todos eles apoiados por partidos da dereita moderada ansiosos por acabar coa república. A guerra tamén é resultado da dinámica social e política dos anos trinta. Na guerra loitarase por impoñer unha ditadura militar ou defender unha república democrática; pero na guerra tamén estará presente o enfrontamento de clases, a contenda relixiosa, o choque entre nacionalismos e o enfrontamento entre o fascismo e o comunismo. Entre as causas da guerra poderiamos sinalar: os conflitos por modernizar España (problema agrario, territorial, relixioso, ...), os problemas económicos, o ascenso do fascismo ou do frentepopulismo, a revolución de outubro do 34, o medo á revolución comunista, etc. O país, ante a guerra civil que se iniciou a final de xullo de 1936, viuse dividido en dous bandos: Por unha banda, os sublevados contra a república, que se chamaron a si mesmos os nacionais. Xustificaron a súa acción como único medio para acabar coa anarquía, restablecer a orde e exterminar aos inimigos da patria que denominaron como vermellos. Inicialmente non existía un poder único senón que cada xeneral exerceu a súa autoridade no espazo que ocupaba. Pese a esta pluralidade, o funcionamento do bando nacional non se viu afectado.  Polo outro, os republicanos, para os que había que defender a república democráticas e os seus logros fronte ao fascismos, que se estendía por Europa (En Alemania Hitler, en Italia Musolinni?). Entre eles foron gañando posicións os sectores radicais, anarquistas e comunistas.O alzamiento iníciase o día 17 en Melilla, e o día 18 de xullo na Península iniciábase o Glorioso Alzamiento Nacional. O día 19 Franco aterra en Tetuán e púxose á fronte das tropas africanas. Pero o golpe fracasou e dividiu a España en dous bandos que iniciaron unha guerra que durará tres anos. O día 21 os sublevados dominaban o norte de Marruecos e distintas provincias españolas, tanto do norte como do sur ademais das illas Canarias e Baleares. O Glorioso Alzamiento Nacional contaba co apoio de: a maior parte da oficialidad e tropa do exército de Terra, Garda Civil, dos propietarios agrarios, dos afiliados aos partidos de dereitas, dos grupos católicos, dos carlistas, da Igrexa (cualificará o movemento militar como unha cruzada contra o comunismo e en defensa da fe católica), etc. Devandito alzamiento non triunfou en amplas zonas debido ás fortes resistencias que protagonizaban os partidos de esquerda, os sindicatos e os militares que permaneceron leais á república. Madrid converteuse no principal obxectivo dos sublevados ao ser a capital do goberno republicano. De aí a chamada de Dores Ibárruri, unha dirixente comunista, á resistencia antifascistas tal e como se nos mostra no Doc. 1. Os ataques á cidade foron simultáneamente coordinados polo exército do norte, o mando do xeneral Mola e o do sur dirixido por Franco. Con todo o exército de Mola foi detido polos milicianos, e o xeneral Franco tamén se demorou á espera da aviación nazi e italiana. A zona republicana contaba coas principais rexións industriais e cos recursos financeiros (ouro do Banco de España). Tiña o apoio de parte do exército de Terra, da Aviación, Mariña, da Garda de Asalto, das masas obreiras urbanas das cidades industriais, da pequena burguesía urbana e dos jornaleros do sur de España. Por parte dos republicanos, Madrid conseguiu resistir baixo o lema de Non pasarán (Doc. 1). O asalto do xeneral Franco de novembro terminou en fracaso, Azaña se reinstalaría en Barcelona e o goberno de Longo Cabaleiro en Valencia, deixando así a defensa da capital en mans da Xunta de Defensa de Madrid presidida por Miaja. A chegada das brigadas internacionais e das numerosas tropas comunistas mandadas pola URSS fixo posible a resistencia da capital. Máis tarde, trala morte de Sanjurjo, organízase a Xunta de Defensa en Burgos para coordinar a acción dos sublevados baixo o mandato do xeneral Franco, quen dirixiría unha ampla zona que controlaba o 70% da produción agrícola e o 20% da produción industrial do país. O 19 de xuño formouse un novo goberno presidido por José Giral, aínda que se trataba dun goberno moi débil e os que de verdade mantiñan o poder nas zonas republicanas eran as organizacións obreiras, o poder dos militares quedou desmantelado case por completo e foi sustituído polas milicias populares. O bando republicano controlaba os recursos financeiros pero a súa situación agrícola era máis deficitaria. Os dous bandos buscaron o apoio internacional, e a guerra de España suscitou o temor á súa expansión por Europa. As potencias máis afectadas, Francia e Gran Bretaña, impulsaron unha política de neutralidad e non injerencia, e impulsaron a creación dun Comité de Non Intervención (no que entrarán Francia, Gran Bretaña, Alemania, Italia, Portugal, Bélgica, URSS, etc.). Nas reunións do Comité poñíase de manifesto que non se debían prestar as axudas e tamén o incumplimiento dos acordos, aínda que malia estas reunións, esa neutralidad foi teórica e algúns países chegaron a axudar. Aínda que os dous bandos recibiron apoio, o bando nacional recibiu un apoio máis regular e moito máis numeroso. Os principais países que axudaron aos militares foron Alemania e Italia (DOC. 2). Hitler e Mussolini propiciaron unha gran axuda aos rebeldes sen que estes tivesen que pagar de forma inmediata. O mesmo ocorre co petróleo recibido pola TEXACO e outros préstamos que os militares recibiron de Estados Unidos. A chegada de axudas fixo que a guerra prolongásese durante tres anos (co material de guerra que había en España a guerra só podería durar 6 meses, aproximadamente) e foi moito máis cruel e máis destrutiva. A política de non intervención foi inxusta para a República xa que se lle negou a un estado soberano e lexítimo a capacidade para defenderse. O problema era que a guerra víase como un freo ao avance do comunismo. O bando republicano só recibiu unha axuda por parte do goberno comunista de URSS, e en menor medida do goberno de México. Tamén foron reclutados ao redor duns 60.000 voluntarios estranxeiros que loitaron nas brigadas internacionais, a maioría deles comunistas. O bando republicano, defendido polo sector anarquista, como a CNT, comunista e socialista de España, estaba dividido entre si, o PCE (Partido Comunista Español) mantiña unha política frentepopulista por orde de Stalin, esta consistía en unirse ás ?democracias? occidentais para loitar contra o fascismo. Doutra banda, o sector anarquista enfróntase ao PCE pola súa política mentres que eles loitaban polo triunfo da revolución proletaria. O bando socialista en cambio, argumentaba que antes de loitar pola revolución era necesario loitar pola república e en contra do fascismo. O discurso de Longo Cabaleiro, presidente do goberno e secretario xeral de UGG, aboga por esta unión entre as forzas republicanas. A principios de outono de 1936, a Xunta de Defensa Nacional nomeou a Franco Xefe de todos os exércitos, co título de Generalísimo e xefe de goberno do Estado, transformado deseguido en Xefe do Estado, ao tempo en que se lle outorgou plenos poderes. Polo tanto, mentres que no bando republicano as pelexas internas sobre que sistema político debía de desenvolver no caso de que chegasen a gañar a guerra, estaban á orde do día, tal e como se nos sinala no Doc. 5, o outro bando solapa as súas diferenzas poñendo todos os seus desexos na figura dun só home. Esa foi unha das razóns polas cales venceu en bando Nacional. O 19 de abril de 1937 o xeneral Francisco Franco promulgou o Decreto de Unificación (DOC. 6) mediante o cal tanto a Falange Española como os Requetés (mercenarios africanos que loitaron na guerra a favor de Franco) uníronse nunha soa entidade política denominada Falange Tradicionalista e das JONS que quedaba baixo a jefatura do xeneral Franco. O 1 de Abril do ano 1939, os militares sublevados obtiñan definitivamente a vitoria, expulsando o exército republicano quen forma o goberno provisional da república en Francia.